อินเดีย .. นาลันทา จากอดึตสู่ปัจจุบัน

 
พระถังซัมจั๋งจาริกมาถึงนาลันทาในปี พ.ศ. ๑๓๐๐ ได้บันทึกไว้ว่าพระเจ้าหรรษวรรธนะ แห่งราชวงศ์คุปตะ (พ.ศ.๑๑๔๙-๑๑๙๑) ทรงให้ความอุปถัมภ์แข็งแรง โดยทรงตั้งกุฏิเป็นโลหะทั้งหลัง ถวายราชทรัพย์ภาษีจากหมู่บ้าน ๑๐๐ หมู่ ให้แก่มหาวิทยาลัยทั้งหมด และทรงกำหนดให้ชาวบ้าน ๒๐๐ ครัวเรือนในหมู่บ้าน คอยจัดหาข้าวสาร นมเนย ถวายพระภิกษุในมหาวิทยาลัยไม่ให้บกพร่อง

 
พระถังซัมจั๋งเดินทางจากแผ่นดินจีนเข้ามาเป็นศิษย์ศึกษาสรรพวิชาและทำหน้าที่เป็นอาจารย์สอนของสำนักนาลันทาแห่งนี้ ท่านเคยเล่าถึงบรรยากาศการเรียนการสอนในครั้งนั้นว่า “การถามตอบเป็นไปอย่างลึกซึ้งใช้เวลาตลอดวันยังไม่พอ ต่างอภิปรายถกเถียงกันด้วยหลักวิชา ตั้งแต่เช้าจนถึงกลางคืน ทั้งคนอาวุโสและคนหนุ่มต่างช่วยซึ่งกันและกัน ผู้ไม่สามารถอภิปรายปัญหาธรรมจากพระไตรปิฎกได้ ย่อมไม่ได้รับการยกย่องนับถือ และมักจะหลบซ่อนตัวเองด้วยละอายแก่ใจ”

หลวงจีนบันทึกว่า ที่ตั้งของมหาวิทยาลัยหรือสังฆาราม เริ่มสร้างในแผ่นดินพระเจ้าสักกราทิตย์ ภายหลังพระพุทธองค์ปรินิพพานไม่นานนัก พระเจ้าสักกราทิตย์ได้ยินคำทำนายว่า สถานที่ตรงนั้นเป็นอุดมโชค จึงให้สร้างสำนักสงฆ์ขึ้น เมื่อลงมือขุดดิน ได้ไปถูกพระยานาคถึงเลือดออก หมอดูคนหนึ่งเป็นพวกนิครนถ์ทำนายว่า ที่นี้เป็นสำคัญยิ่ง จะร่งเรืองเป็นศูนย์กลางของสรรพโลกถึงหนึ่งพันปีจะมีคนมาจากจตุรทิศเพื่อมาศึกษาเล่าเรียน แต่หลายคนจะกระอักเลือด เพราะทำให้พระยานาคเลือดตกนั้นเอง

 
พวกมุสลิมเข้ามาถึงก็ประกาศไล่ให้ออกจากสถานที่ ใครไม่ออกก็ถูกฆ่าตายอย่างทารุณคือ เอาขวานฟันสะพายแล่ง หรือฟันคอ มีนักศีกษาหลายคนที่ไม่ยอมหนีออกจากที่พัก มุสลิมจึงใช้วิธีเอาเชื้อไฟสุมที่ตรงประตูทางเข้า แล้วเผากุฏิทั้งหลัง  เป็นวิธีคอกให้ตายในกองไฟ ผลคือพระภิกษุตายคาผ้าเหลืองไปหลายร้อยองค์ จากนั้นก็ลงมือพังกุฏิ สังฆาราม สำนักศึกษาและที่ประชุมทั้งหมด เทวรูป พุทธรูป และตำราหลายพันเล่ม ถูกขนออกมาเผา พร้อมทั้งวางเพลิงมหาวิทยาลัยให้มอดไหม้อยู่ ๖ เดือน จึงสิ้นซาก

ปัจจุบัน นาลันทา ได้ฟื้นกลับขึ้นมามีชีวิตอีกครั้งในนาม สถาบันการศึกษาสายบาลีนาลันทา (Nalanda Pali Institute) เปิดขึ้นเมื่อต้นเดือน พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๗ เพื่อระลึกถึงมหาวิทยาลัยแห่งนาลันทาในอดีต โดยมุ่งเน้นให้นักศึกษามีความรู้ทางพระพุทธศาสนา ทั้งในระดับปริญญาตรีและโท หลักสูตรการสอนเช่น พระสูตร ๑๘ พระสูตร มัชฌิมนิกาย ๑๐ สูตร สุตตนิบาต ๕ สูตร ทีฆนิกาย ๓ สูตร วินัยมุข ภิกขุปาฏิโมกย์ สมันตปาสาทิกา มหาวรรค พระอภิธรรม วิสุทธิมรรค บาลีสันสกฤต ฮินดี มหายาน ฮินดู และขนบธรรมเนียมอินเดีย เป็นต้น